Ekran ne kadar masum ?

Biliyorum çocukların ekranlı alet kullanımı ile ilgili pek çok yerde pek çok farklı görüş okuyorsunuz. Kaç yaşından itibaren tablet, akıllı telefon, bilgisayar vs kullanabilirler, ne kadar süre kullanabilirler, hatta ne süreyle televizyon izleyebilirler gibi konular anne-babaların sürekli gündemini işgal ediyor.

Geçen aylarda katıldığım El Bebek Gül Bebek Derneği’nin düzenlediği “Sınıfımda Prematüre Var” konferansında dinlediğim Prof Dr Yankı Yazgan, ekranlı cihazlar konusunda aileleri bir kez daha uyardı. Dil gelişiminde gecikme olan çocukların kaç yaşında olursa olsun mutlaka tv, tablet, telefon gibi cihazlardan uzak tutulması gerektiğini belirtti. Hatta attığı tweet’inde zamanında doğan çocuklar için de ekranlı alet kullanımının zaruri bir ihtiyaç olmadığı, 3 yaş altında hiç olmadığını belirtti.

Çok ilgiyle takip ettiğim saygın Amerikan Pediatri Derneği (AAP), bu konuyla ilgili bazı önerilerini Ekim2016’da tekrar güncelleyeceğini belirtiyor. Yaptıkları araştırmalar çocukların günde 7 saatlerini ekranlı cihazlar karşısında geçirdiklerini göstermiş ! Bunun da dikkat problemleri, okulda zorluklar, yeme ve uyku bozuklukları ve obeziteye yol açabileceğini belirtiyorlar.

Elbette, değişen dünyada dijital alanlar bu denli gelişmeye devam ettikçe, çocuklarımızı sonsuza dek bu cihazlardan uzak tutamayız. Öte yandan olası zararlarının sonuçlarını öğrenmek için de yıllarca sürecek araştırma sonuçlarını bekleyemeyiz. Her zamanki gibi orta yolu bulmak işi yine biz anne-babalara kalıyor.

Peki ne yapılabilir ?

1. 3 yaşına dek mutlaka ekranlı aletlerden çocuklarınızı uzak tutmalısınız. Bu dönem beyin gelişmesinin hızla sürdüğü ve çocukların öğreneceklerini ekranlardan değil, diğer insanlarla ilişkilerden öğrendiği dönem.
2. Evde ekransız alanlar yaratmak. Çocuk odasında, bilgisayar, tv, oyun konsolları gibi aletlerin olmaması, yemek saatlerinde tv’nin kapatılarak ailenin sohbet edeceği bir ortam yaratılması çok önemli
3. Büyük çocukların ve ergenlerin bu aletleri eğlence için günde 1-2 saatten fazla kullanmasının engellenmesi
4. Dijital dünyada güvenli olmaları için sizin ne oynadıklarını, hangi sitelere girdiklerini bilmeniz ve denetlemeniz (bunun için özel filtre programlar da var)
5. Çocuğunuza rol model olmanız, sizin de eve geldiğinizde, telefonunuzu, tabletinizi bir kenara bırakıp, bu şekilde çocuğunuza örnek olmanız çok önemli. Hatırlamak gerekir ki, çocuklar anne-babalarının dediklerini değil, yaptıklarını yaparlar J

Son not olarak eklemek isterim ki yapılan bir araştırma* konuşup şarkı söyleyen, ışıkları yanan, müzik çalan ve “eğitici” olarak nitelendiren bazı oyuncakların beklenenin aksine çocuklardaki dil gelişimini olumsuz etkilediğini ortaya çıkardı. Erken dil gelişiminde elektronik oyuncakların yerine geleneksel ebeveyn-çocuk oyunlarının ve kitap okumanın teşvik edilmesi istendi. Mutlaka bunun karşısında yapılacak ve bu tip “eğitici” oyunların  çocukların gelişimine yaptığı katkıları gösterecek araştırmalar da olacaktır. Ancak yukarıda da belirttiğim gibi, zaman hızla akıp gidiyor, çocuklarımız büyüyor ve bizim bu araştırmaların ortak bir sonuca varmasını bekleyecek zamanımız da yok.

Burada çocuğumuzun iyiliğini gözetip, dengeyi kurmak biz anne-babalara kalıyor. Sadece yemek yesin veya biz biraz kafamızı dinleyelim diye çocuğu ekranlı aletlere yöneltmek veya “eğitici” dendiği için içeriğe dikkat etmemek bugün veya ileride çocuğumuza istemediğimiz zararlar verebilir. Ekran zamanını kısıtlayarak ,  açık havada ve akranlarla oynamaya yöneltmek, bizim onlarla yapacağımız oyun ve aktiviteleri arttırmak bugün için en güvenli çözüm olarak görünüyor.

Sevgilerimle,

İlknur Okay

ilknurokay@hotmail.com

*Association of the Type of Toy Used During Play With the Quantity and Quality of Parent-Infant Communication, Anna V.Sosa, PhD

Çalışan annenin bitmek bilmeyen vicdan azabı

Kızlarımı yuvaya bıraktığım bir sabah, daha önceki tüm gösteri ve etkinliklerine katıldığım halde, o günküne katılamayacağımı söylediğimde duyduğum “anne sen de hep böyle yapıyorsun, hiç bir şeyimize gelmiyorsun” sözü hançer gibi saplanmıştı yüreğime. Oysa iş yerimin yakınında bir yuvayı tercih etmiş,  her sabah onları kendim yuvaya getirmiş, ufacık rolleri de olsa “aman, kendilerini eksik hissetmesinler” diye potansiyel izin avcısı damgası yemek pahasına, nefes nefese koşmuş ve onları tüm kalbimle alkışlamıştım. Niyetimin içinde, tabi ki onların gelişiminin her aşamasına tanıklık etmek kısmı da vardı -e bu da kendim için-.

Çalışan kadınlar olarak eminim pek çok anne profesyonellik mi annelik mi açmazına sık sık düşmüş ve kendini zaman zaman iki konuda da eksik hissetmiştir. Oysa yukarıda verdiğim örnekten de anlaşılacağı üzere “mükemmel annelik” diye bir kavram yoktur, çalışan veya çalışmayan anne olun farketmez, mutlaka çocuğunuzun eksik bulacağı bir şey olacaktır 🙂

Bu nedenle “mükemmel iyinin düşmanıdır” sözünü hatırlayarak, mümkün olan en iyi dengeyi nasıl kuracağımıza bakalım :

1. Planlama yapma : Çocuklar yuvaya başlamadan önce -hastalıklar dışında- göreceli olarak planlama yapmak ve de uyabilmek daha kolaydır. Haftalık ve aylık planları hazırlayıp, evinize tüm ilgili kişilerin (bakıcı, baba vs) görebileceği bir yere asarsanız, herkesin haberi olacağından daha emin olabilirsiniz. Yuva ve okul zamanındaysanız, dönem başında okulun gezi vs programlarını da sormayı unutmayın. Okul baştan böyle bir plan verebilecek durumda değilse, sınıf annesi ile yakın ilişki kurarak, programlardan önceden haberdar edilmenizi rica edebilirsiniz.
2. İyi bir organizasyon : Plan çıktıktan sonra, kimin neyi ne zaman yapacağını paylaştırın. Anneanne/ babaanne/ teyzeler / halalar / dedelerden yardım istemekten çekinmeyin. Sizin katılamadığınız etkinliklerde aileden başka birinin olması halinde vicdan azabınız hem azalacak, hem de video kayıtlarını izleme şansını yakalayacaksınız. Organizasyon, işleri delege edebilmek, işyerinizde de hayatınızı kolaylaştıracaktır.
3. Hayatı basitleştirme : Aslında çok geniş bir kavram tabi. Burada bahsettiğim, market alışverişini internetten yapmak, kuaför vs işlerinizi mümkün olduğunda öğlen tatillerinde halletmek, yani iş sonrasına en az işi bırakarak, zamanınızı çocuklarınızla geçirmeye çalışmak ve de en önemlisi, iş-ev-okul/yuva üçgenini özellikle büyük şehirlerde mesafe olarak en yakın tutmak. Örneğin İstanbul gibi bir şehirde, ne sizin ne de çocukların çok uzun süreleri yolda geçirmemesi gerek ki birlikte olmaya zaman kalsın.
4. Kaliteli zaman geçirme konusuna çok da kafayı takmamak : Birlikteyken mutlaka çooook detaylı aktiviteler, x,y,z eğitim metodlarının önerilerini uygulamak değil, sadece o anların çocuğa tam odaklanılmış ve karşılıklı paylaşımın olduğu zamanlar olması önemlidir. Yemek masasında edilen sohbetler, evin içinde oynanan yakalamacalar, siz yemek yaparken oyun hamuruyla taklit edilmeniz, havalar güzelken parkta sallanmak, birlikte top oynamak kısa süreli de olsa, telefon veya maillerinize değil, çocuğunuza odaklıysa gayet “kaliteli” zamanlardır. Benim en değer verdiklerimden biri, uykuya dalmadan hemen önce yapılan kısa sohbetler ve paylaşılan sevgi sözcükleri 🙂
5. Çocuğunuza işinizden bahsetmek : Onun desteği ve onayı olmadan, iş hayatınızı sürdürmek kolay değil. Anlayabileceği yaşlardan itibaren işinizle ilgili konuşmak, işinizi ona sevdirecek paylaşımlarda bulunmak çok önemli. Böylece küçük müttefikinizle paylaşacak minik sırlarınız, size vereceği öneriler ve yaratıcı fikirler için de bir alanınız olacak 🙂

ABÇ Dünyası Nisan’15 sayısı