Ekran ne kadar masum ?

Biliyorum çocukların ekranlı alet kullanımı ile ilgili pek çok yerde pek çok farklı görüş okuyorsunuz. Kaç yaşından itibaren tablet, akıllı telefon, bilgisayar vs kullanabilirler, ne kadar süre kullanabilirler, hatta ne süreyle televizyon izleyebilirler gibi konular anne-babaların sürekli gündemini işgal ediyor.

Geçen aylarda katıldığım El Bebek Gül Bebek Derneği’nin düzenlediği “Sınıfımda Prematüre Var” konferansında dinlediğim Prof Dr Yankı Yazgan, ekranlı cihazlar konusunda aileleri bir kez daha uyardı. Dil gelişiminde gecikme olan çocukların kaç yaşında olursa olsun mutlaka tv, tablet, telefon gibi cihazlardan uzak tutulması gerektiğini belirtti. Hatta attığı tweet’inde zamanında doğan çocuklar için de ekranlı alet kullanımının zaruri bir ihtiyaç olmadığı, 3 yaş altında hiç olmadığını belirtti.

Çok ilgiyle takip ettiğim saygın Amerikan Pediatri Derneği (AAP), bu konuyla ilgili bazı önerilerini Ekim2016’da tekrar güncelleyeceğini belirtiyor. Yaptıkları araştırmalar çocukların günde 7 saatlerini ekranlı cihazlar karşısında geçirdiklerini göstermiş ! Bunun da dikkat problemleri, okulda zorluklar, yeme ve uyku bozuklukları ve obeziteye yol açabileceğini belirtiyorlar.

Elbette, değişen dünyada dijital alanlar bu denli gelişmeye devam ettikçe, çocuklarımızı sonsuza dek bu cihazlardan uzak tutamayız. Öte yandan olası zararlarının sonuçlarını öğrenmek için de yıllarca sürecek araştırma sonuçlarını bekleyemeyiz. Her zamanki gibi orta yolu bulmak işi yine biz anne-babalara kalıyor.

Peki ne yapılabilir ?

3 yaşına dek mutlaka ekranlı aletlerden çocuklarınızı uzak tutmalısınız. Bu dönem beyin gelişmesinin hızla sürdüğü ve çocukların öğreneceklerini ekranlardan değil, diğer insanlarla ilişkilerden öğrendiği dönem.
Evde ekransız alanlar yaratmak. Çocuk odasında, bilgisayar, tv, oyun konsolları gibi aletlerin olmaması, yemek saatlerinde tv’nin kapatılarak ailenin sohbet edeceği bir ortam yaratılması çok önemli
Büyük çocukların ve ergenlerin bu aletleri eğlence için günde 1-2 saatten fazla kullanmasının engellenmesi
Dijital dünyada güvenli olmaları için sizin ne oynadıklarını, hangi sitelere girdiklerini bilmeniz ve denetlemeniz (bunun için özel filtre programlar da var)
Çocuğunuza rol model olmanız, sizin de eve geldiğinizde, telefonunuzu, tabletinizi bir kenara bırakıp, bu şekilde çocuğunuza örnek olmanız çok önemli. Hatırlamak gerekir ki, çocuklar anne-babalarının dediklerini değil, yaptıklarını yaparlar J

Son not olarak eklemek isterim ki yapılan bir araştırma* konuşup şarkı söyleyen, ışıkları yanan, müzik çalan ve “eğitici” olarak nitelendiren bazı oyuncakların beklenenin aksine çocuklardaki dil gelişimini olumsuz etkilediğini ortaya çıkardı. Erken dil gelişiminde elektronik oyuncakların yerine geleneksel ebeveyn-çocuk oyunlarının ve kitap okumanın teşvik edilmesi istendi. Mutlaka bunun karşısında yapılacak ve bu tip “eğitici” oyunların çocukların gelişimine yaptığı katkıları gösterecek araştırmalar da olacaktır. Ancak yukarıda da belirttiğim gibi, zaman hızla akıp gidiyor, çocuklarımız büyüyor ve bizim bu araştırmaların ortak bir sonuca varmasını bekleyecek zamanımız da yok.

Burada çocuğumuzun iyiliğini gözetip, dengeyi kurmak biz anne-babalara kalıyor. Sadece yemek yesin veya biz biraz kafamızı dinleyelim diye çocuğu ekranlı aletlere yöneltmek veya “eğitici” dendiği için içeriğe dikkat etmemek bugün veya ileride çocuğumuza istemediğimiz zararlar verebilir. Ekran zamanını kısıtlayarak , açık havada ve akranlarla oynamaya yöneltmek, bizim onlarla yapacağımız oyun ve aktiviteleri arttırmak bugün için en güvenli çözüm olarak görünüyor.

Sevgilerimle,

İlknur Okay

ilknurokay@hotmail.com

*Association of the Type of Toy Used During Play With the Quantity and Quality of Parent-Infant Communication, Anna V.Sosa, PhD

Dışa dönük anne olarak içe dönük çocuk yetiştirmek

Utangaç, çekingen, insanlardan kaçan vs pek çok tanım kullanılır içe dönük çocuklar için. Oysa ki, uzmanlar onları “duygularını sesli olarak paylaşmak yerine daha çok içlerinde yaşamaktan memnun olan insanlar” olarak tanımlıyorlar . Gördüğünüz gibi burada “yapamamak” yok “tercih” var. Yani kendiyle olmayı sevmek, bir topluluğa girdiğinde yüksek sesle var olduğunu göstermek yerine daha sakin kalmayı ve önce ortamı gözlemlemeyi istemek, yüksek sesli ortamlar yerine daha sesli ortamlarda rahat etmek, mutlaka bir toplulukta üst sıralarda veya lider olmak arzusundan çok takım elemanı olmaktan mutlu olmak ve tüm bunları tercih etmek!

Peki eğer siz dışa dönük bir anneyseniz, böyle bir çocuğunuz olduğu için endişelenir misiniz? Çoğunlukla bu sorunun cevabı evet. Hatta çocuğunuzun utangaç, insan içine giremeyen, oyunlarda lider olamayan, duygularını kolaylıkla ve yüksek sesle açıklayamayan biri olduğunu ve içine attığını düşünerek epeyce de panik yaşarsınız. Böyle olmaması için yönlendirmeye, onun için sosyal programlar yapmaya, hatta onun adına arkadaşlar edinmeye çalışıyorsanız paniğiniz iyice artmış demektir.

Oysa unutmamanız gereken, içe dönük çocuğunuzun aslında böyle olmaktan bir şikayeti olmayabileceğidir ve yapılabilecek en büyük yanlışlardan biri de onu dışa dönük olmak için motive etmeye çalışmaktır. Bu tıpkı eskiden solak çocukların sağlak olmaya zorlanması gibi son derece yanlış bir tutum! Anne olarak içten içe onun da aslında dışa dönük olmak, o yanını ortaya çıkarmak istediği gibi bir yanılgıya kapılmayın. Sizin dışa dönük hayatınız size göre şahane olabilir, ama aslında içe dönük birine, çok fazla uyaran içeren, huzursuz ve hatta rahatsız edici gelebilir.

İşte size bazı ipuçları :

İçe dönük çocuğunuz illa sahne ışıkları altına koymaya çalışmayın, hem gerçekten hem de metaforik olarak. Okul dramasında başrolü almak, eğer kendisi istekli değilse, ona bir yarar sağlamayacak tersine belki de kendine olan güvenini zedeleyecektir. Belki sahne arkasında, yaratıcılık gibi başka yönlerini ortaya çıkaracak görevler ya da daha küçük roller ona daha iyi gelebilir. Metaforik olarak bakarsak da, tüm dikkatlerin onun üzerine toplanacağı ortamlar da eğer yine istekli ve hazır değilse stres ve kaygısını arttırabilir.
Bazı hallerde takım sporları yerine bireysel sporları tercih edebilir, bu seçimine saygı göstermek gerekir.
Her zaman önüne çıkan farklı seçenekleri ona gösterebilir ve denemesini isteyebilirsiniz, ancak kabul etmezse hayal kırıklığına uğramayın. İçe dönük çocuklar kendi olgunlaşma süreçlerinde doğru zaman ve mekanlarda yeni şeyleri denemeye heves gösterirler. Bir şey sadece popüler olduğu için denemek istemeyebilirler. Onun kendi doğal ritmine saygı gösterin.
Karşılaştırmaktan kaçının. “Bak arkadaşın doğum günü partisinde dans ettiği için çok eğleniyor, haydi sen de yap” veya “bak kardeşin parkta diğer çocuklarla ne güzel oynuyor” gibi söylemler, ona kendinde bir “bozukluk” olduğunu düşündürebilir.
Yalnız kalmak istediği zamanlara saygı duyun, çünkü bu kendisini tekrar şarj etmek için duyduğu bir ihtiyaçtır
İçe dönük çocuklar havadan sudan konuşmaktan hoşlanmazlar. Yeni biriyle tanıştıklarında hemen muhabbet etmeye başlamasını beklemeyin. Bunun yerine öncelikle o kişiyle arasında bir güven köprüsü kurulmasını bekleyin.
Oyun gruplarını değil bir oyun arkadaşını tercih edebilirler. Böylelikle onunla ilişkisini daha güvenli hissettiği bir ortamda ve acele etmeden derinleştirmiş olur. Gruplar yerine, arkadaşlarıyla birer birer oynaması için zamanlar oluşturun.
İçe dönük çocuklar, hızlı ve düşünmeden oynanan oyunlar yerine, daha yavaş ve yaratıcı düşünceye ve hayal gücüne hitap eden oyunları oynamaktan hoşlanırlar. Paten kaymak, resim yapmak, yüzmek, yap-boz, bisiklete binmek, okumak, yazmak gibi aktivitelerden hoşlanabilirler.

Son olarak, içe dönük çocuk duygularını kolaylıkla dışa vurmuyor, daha çok içinde yaşıyor diye sevinçleri, öfkeleri, kırgınlıkları yok demek değildir. Örneğin bir anlaşmazlık sırasında dışa dönük çocuklar bunu bağırıp çağırma, öfke nöbeti veya ağlama ile dışa vurabilirken, aynı durumdaki içe dönük bir çocuk pek çok duyguyu içinde yaşar ve stres olarak biriktirir ve ancak artık taşıyamayacak duruma gelince taşar. İçindeki duyguları akıtmak için sanat veya drama çalışmaları (elbette tercihine göre yalnız veya onun seçeceği bir arkadaşla) yapması ona yardımcı olacaktır.